“მეათე მცნება გულის სიწმინდისაკენ მოგვიწოდებს”

არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისათვის მოყვასისა შენისა, არცა ყანისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოვლისა მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.

დმანისის სიონის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარი, იღუმენი დიონისე გვიმრაძე: “მეათე მცნება
სახელითა მამისათა და ძისათა და წმიდისა სულისათა! ათი მცნებიდან ცხრა მცნება უკვე განხილული გვაქვს და დარჩენილი გვაქვს ერთი მცნება. ვფიქრობ ნამდვილად ღირდა ამ საკითხის ხანგრძლივი განხილვა, რამეთუ თუკი ქრისტიანმა არ იცის ათი მცნების მნიშვნელობა, ესე იგი მას არ სცოდნია ქრისტიანობა და ის ვერ იქნება ღირსეული ქრისტიანი. ჩვენ დაწვრილებით ვისაუბრეთ ცხრა მცნებაზე. აღვნიშნეთ კიდევ ერთხელ, რომ პირველი ოთხი მცნება შეეხება ადამიანის ღმერთთან ურთიერთობას და შემდგომი ექვსი მცნება ადამიანების ერთმანეთთან ურთიერთობას.

მეათე მცნება არის ერთგვარი თითქოს შემაჯამებელი მცნება სწორედ მოყვასთან ურთიერთობის მცნებებისა: „არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისა მოყვასისა შენისასა, არცა ყანისა მისისა, არცა მონისა მისისა, არცა მხევლისა მისისა, არცა ხარისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოველი რა იყოს მოყვასისა შენისა”(გამ. 20,17). ესე იგი აღნიშნული მცნება სხვა მცნებებისგან განსხვავებით, რომელზეც ჩვენ ვისაუბრეთ, გვიკრძალავს და გვაფრთხილებს, რომ არა თუ არ იქმოდე ბოროტ საქმესო, არამედ არც გული გითქმიდესო. ნახეთ რამხელა განსხვავებაა. დანარჩენი მცნებები, მაგალითად, არა კაც კლა, არა იპარო, არა იმრუშო, ცილი არ დასწამო, მოიცავენ გარეგნულ გამოხატულებებს, ანუ ჩვენს მიერ აღსრულებულ ქმედებას. მაგრამ მეათე მცნება თითქოს ამ ყველაფერს ერთად უყრის თავს და გვაფრთხილებს, რომ გულშიც კი არ გქონდეს ბოროტების აღსრულების სურვილი.

მოკლედ რომ შევაჯამოთ, არ უნდა გვსურდეს და არ უნდა გვშურდეს ჩვენ მოყვასის სიკეთე და კეთილდღეობა. ასე რომ, ეს მცნება დაიყვანება ერთ კონკრეტულ ცოდვამდე, რომელსაც ჰქვია შური. ესე იგი ადამიანს არ უნდა ჰქონდეს შური სხვა ადამიანისადმი. ამიტომ უკვე აღარ აქვს მნიშვნელობა იმას, თუ რის მიმართ გამოიხატება შური; ეს მართლაც სახლი იქნება, ბაღი, საქონელი, მანქანა თუ რაიმე არამატერიალური: თანამდებობა, მუსიკალური ნიჭი, ფიზიკური სიძლიერე თუ სხვა რამ. ასე რომ, შური ყველაფრის და ყველას მიმართ შეიძლება გაუჩნდეს ადამიანს. თუმცა, თუნდაც ერთი ადამიანის მაინც გვშურს, ან ერთი რამის გამო მაინც გვშურს, ეს ნიშნავს ჩვენში შური ჩაბუდებულა.

საიდან იღებს შური სათავეს? ეშმაკისგან. ჩვენ ვიცით, რომ ეშმაკი ზეციური ანგელოზია, რომელსაც შეშურდა ღვთაებრივი დიდებისა, მოისურვა ღმერთთან გატოლება და შურის გამო დაეცა. და რადგან მას ჰქონდა შური ღმერთისა, აქვს შური ადამიანის მიმართაც, რომელიც ღვთის ხატებასა და მსგავსებას წარმოადგენს. დაინახავს რა, რომ პირველი ადამიანი მიისწრაფვის ღმერთისკენ, უკვე მისი შეშურდება და იმდენს მოახერხებს, რომ აცდუნებს ადამს და ღმერთთან სიახლოვის საშუალებას დააკარგინებს. შემდგომ ეს შური უკვე ადამიანშიც ჩაიბუდებს და უკვე პირველივე შთამომავალი ადამისა, მისი შვილი კაენი, სწორედ საკუთარი ძმისადმი შურის გამო მოკლავს მას; რითაც ნათლად გამოჩნდება, თუ რაოდენ უბრმავებს გონიერ არსებას შური საღი აზროვნების უნარს, რომ ყველაზე უმძიმეს დანაშაულსაც კი ადვილად ჩაადენინებს.
ამ ისტორიის შემდეგ უკვე აღარავის უნდა უკვირდეს, თუ ჩვენშიც მსგავსი სახის ვნება იარსებებს, თუმცა ამის დანახვა არც ისე გვიადვილდება. ასევე გვიჭირს სხვა ვნებების დანახვა, არა იმიტომ, რომ იმდენად მცირედი ხარისხით გაგვაჩნია, რომ რთულად დასანახია. არა! იმიტომ გაგვჭირვებია, რომ ზოგჯერ ამის დაშვებაც კი არ გვსურს, რომ შეიძლება რაიმე სენით ვიყოთ დაავადებულნი. ხოლო, თუ ამ პირველ ეტაპს გადავლახავთ და ზოგადად საკუთარ ცოდვილობას ვაღიარებთ, მერე იმის გვეშინია და ის გვზარავს, ვაი თუ სხვა ვნებებთან ერთად შურის ვნებაც აღმოჩნდეს ჩვენში, რამეთუ შური, ფრიად მართებულად, საზოგადოებაში ყოვლადმიუღებელ მდგომარეობად მიგვაჩნია. შემდეგ თუ ამ რთულ ეტაპსაც გადავლახავთ, ახლა ახალი სირთულის წინაშე გვიწევს ყოფნა, რამეთუ მოძღვართან აღსარებაში შურის ვნების აღიარება წარმოუდგენლად მიგვაჩნია. თუმცა, თუ ადამიანი სწორად ვითარდება, ის ყველა ამ დაბრკოლებას გადალახავს და გულწრფელი აღსარებით დაიწყებს სულის მანკიერებებთან შეუპოვარ ბრძოლას.

მაგრამ, ჩვენ როგორც წესი, სამწუხაროდ, უმეტესწილად გარეგნული კეთილმსახურებით, გარეგნული ღვთისმსახურებით შემოვიფარგლებით და შინაგანში წვდომას ნაკლებად ვცდილობთ, რადგან ეს არც თუ ისე სასიამოვნო და საამო პროცესია. მართლაც, საკუთარ სულში ქექვა და საკუთარი პიროვნების სრულფასოვნად დანახვა, ერთგვარი იმედგაცრუების, დიდი ტკივილისა და უსიამოვნების გამომწვევია, ამიტომაც გავურბივართ საკუთარ თავს. თუმცა საკუთარი თავისაგან გაქცევა იგივე ღმერთისგან გაქცევის მცდელობაა, მაგრამ ერთი რამ უნდა ვიცოდეთ, რომ ჩვენ ვერც ჩვენს თავს გავექცევით და ვერც ღმერთს. ღმერთს იმიტომ ვერ გავექცევით, რომ იგი ყველგან არის, ყველაფერს მათ შორის ჩვენს გულებსაც ხედავს და გარდაცვალების შემდგომ სწორედ ღმერთის წინაშე უნდა წავრდგეთ. საკუთარ თავს კი იმიტომ ვერ გავექცევით, რომ ჩვენ უკვდავი სული გვაქვს, რომელიც მუდმივად იარსებებს, გვინდა თუ არ გვინდა ჩვენ ეს. ამიტომ, შურის ამ ვნების ძიება უნდა დავიწყოთ ჩვენში, თუკი ჯერ არ აღმოგვიჩენია იგი და შემდგომ მისგან თავის დაღწევასა და განთავისუფლებას უნდა ვეცადოთ. წმიდა წერილი და წმიდა მამები შურის შესახებ მრავალგზის გვაფრთხილებენ და ერთმნიშვნელოვნად აღნიშნავენ, რომ ის ბოროტების მიზეზია. როდესაც გვიჩნდება გულისთქმა ვიღაცის მიმართ და ვიღაცის საკუთრების მიმართ, ეს უკვე ბოროტების საწყისია. იმიტომ, რომ შური ადამიანს იმდენად სამძიმო ტვირთად ექცევა, რომ თვითონ ადამიანი იტანჯება მისით, რამეთუ როდესაც ჩვენ რომელიმე ადამიანის გვშურს, შემოდის დიდი შფოთი, დიდი გაორება და უდიდესი სიძულვილი მოჰყვება ამ ყველაფერს. შემდგომ ისე ხდება, რომ როდესაც კიდევ უფრო განვითარდება და სხვა ეტაპზე გადავა შურის ვნება, სულიერად ახრჩობს ადამიანს. აი, ამიტომ ვინც შურისგან დამარცხებულია და ამავე დროს მისგან განთავისუფლება სურს, ძალიან ხშირად გადადის ქმედებაზე და ცდილობს, ბოროტებით დააღწიოს თავი ამ მტანჯველ ვნებასა და მდგომარეობას. ამას უამრავი ბოროტება მოჰყვება: კაცისკვლა, ყაჩაღობა, პარვა, მზაკუვარება და სხვა მრავალი რამ. თუმცა, ბუნებრივია, ეს არ არის გამოსავალი. ეს მოჩვენებითი გამოსავალი, საბოლოოდ შურით დამარცხებულ ადამიანს მეტად მტანჯველ მდგომარეობად ექცევა, რამეთუ სულში ჩაბუდებულ შურს ამით არაფერი მოაკლდება, ხოლო აღსრულებული დანაშაულის გამო სინდისის ქენჯნა კიდევ უფრო მეტ შფოთს მოუტანს დამნაშავეს. ამიტომ ამბობს წმიდა გრიგოლ ნოსელი, რომ: „შური არის ბოროტების დასაბამი, დედა სიკვდილისა, ცოდვის პირველი კარი, ძირი ყოველგვარი ბოროტებისა”.

აი, რამდენად მძვინვარე მტერი შეიძლება ჰყავდეს ადამიანს საკუთარ სულში. ჩვენ მაინც უნდა ვიყოთ რეალურნი და გულახდილნი ღმერთის წინაშე და უნდა ვაღიაროთ, რომ ყოველ ჩვენთაგანში მეტნაკლებობით ეს ვნება ჩაბუდებულა. ვისაც არ დაუნახავს საკუთარ თავში, ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ მასში არ არის. თუ შური არ გვექნებოდა, მაშინ იცოდეთ, რომ სრულყოფილი სიყვარულით ვიქნებოდით განმსჭვალული ყოველი ადამიანის მიმართ. თუ შურს ვერ ვხედავთ, მაშინ ის მაინც ხომ უფრო ადვილად დასანახია, რომ სრულყოფილი სიყვარული არ გაგვაჩნია? განა ყველას ყველაფერ ვპატიობთ, ყველას ადვილად შევიწყნარებთ, ყველა ისეთები გვიყვარს, როგორებიც არიან, არავის განვიკითხავთ, არავისზე ვმრისხანებთ და ყველას მანკიერებას სიხარულით ვტვირთულობთ?! ვგონებ, რომ ყველაფერი საპირისპიროდ არის. ასე რომ, რადგან მოყვასის სრულყოფილი სიყვარული არ გაგვაჩნია, მის მიმართ აუცილებლად გვექნება შური; შესაბამისად, ვინც ფიქრობს, რომ შურიანი არ არის, ის უკვე სიცრუეში იმყოფება. მიუხედავად ამისა, ჩვენ მაინც გვიჭირს ამის აღიარება.

მოდით ვნახოთ, რას ამბობს წმიდა იოანე ოქროპირი შურთან დაკავშირებით: „ვინც სასწაულებს აღასრულებს, ქალწულებას შეიკრძალავს, მარხვას იცავს, თაყვანისცემებს აღასრულებს და ანგელოზებს შეედრება სათნოებაში, მაგრამ ამავე დროს, შურით არის აღვსებული, იგი ყველაზე საწყალობელია, ყველაზე ურჯულო, თვით მემრუშეზე, მეძავზე და საფლავთა გამომთხრელზეც კი უარესია!” ასე რომ, რაც არ უნდა კეთილკრძალულებით ვცხოვრობდეთ, ლოცვასა და მარხვაში რომ ვიმყოფებოდეთ, საოცარ მღვიძარებას ვიყოთ მიცემულნი და ამავდროულად თუ შურია ჩაბუდებული ჩვენში, მაშინ გაწეულ შრომასაც წყალში ვყრით და მეძავზე, ქურდზე, კაცისმკვლელზე და საფლავთა გამომთხრელზე უარესნიც ვყოფილვართ.

ახლა იმაზე ვისაუბროთ, თუ როგორ უნდა გადავლახოთ შურის ვნება, როგორ უნდა განვიკურნოთ ამ საშინელი ბოროტების დასაბამიდან. ეს არც თუ იოლია საქმეა. თუკი შური სხვისი სიკეთის, წარმატების, სიხარულის გამო წყენაა, მაშინ წმიდა მამები გვირჩევენ, რომ ვეცადოთ ჩვენში თანაგრძნობის ჩვევა გამოვიმუშავოთ. მაგალითად, წმიდა მაქსიმე აღმსარებელი ასე გვმოძღვრავს: „თუკი იმ ადამიანის სიხარულის თანამონაწილე შეიქმნები, ვისიც გშურს, და მასთან ერთადვე დაიწყებ მწუხარებას იმის გამო, რისთვისაც იგი მწუხარებს, რითაც მოციქულის მცნებას აღასრულებ: „გიხაროდენ მოხარულთა თანა, და ტიროდეთ მტირალთა თანა” (რომ. 12,15). მართლაც, თუ ადამიანის ტკივილს და სიხარულს არ გავითავისებთ, მაშინ მასთან წინააღმდეგობით ღმერთთანაც დაპირისპირებაში მოვდივართ, რადგან ადამიანი ღვთის ხატად და მსგავსად არის შექმნილი.

ამგვარი არსებული მოცემულობა გვავალდებულებს, რომ ღვთის მსგავსი სრულყოფილებისკენ მივისწრაფოდეთ, თუ ამას ვერ მოვახერხებთ, მაშინ ვერც ამ ცხოვრებაში ვპოვებთ სიმშვიდეს და ვერც მარადიულ სამოყოფელში. ღმერთს, როგორც შემოქმედს და სრულყოფილ არსებას, არავისი შურს. მას ყოველი ადამიანი ერთნაირად უყვარს, განურჩევლად ჩვენი ქმედებებისა თუ შინაგანი მდგომარეობისა. ისეთები ვუყვარვართ, როგორებიც ვართ, თუმცა სურს, რომ მეტად სრულყოფილნი და მასზე მიმსგავსებულნი ვიყოთ. ამიტომ, თუ არ მივემსგავსებით ღმერთს და არ შევიყვარებთ ერთმანეთს ისეთებს როგორებიც ვართ, მაშინ მოვდივართ წინააღმდეგობაში, როგორც ავღნიშნეთ, ერთის მხრივ, თვითონ ადამიანთან, რამეთუ ადამიანის ტკივილი არ არის ჩემი ტკივილი და მისი სიხარული არ არის ჩემი სიხარული; მეორეს მხრივ, წინააღმდეგობაში ღმერთთან მოვდივართ, რამეთუ ღმერთს უხარია ადამიანის წინსვლა და მე, პირიქით, მწყინს.

ამრიგად, შურს ადამიანი ღმერთთან წინააღმდეგობაში მოჰყავს. ამიტომაც, ღვთის ნების საწინააღმდეგო მდგომარეობაში ყოფნა გაორებას იწვევს; შინაგანად ითრგუნება, იბოღმება და სიძულვილით ივსება ადამიანი, ხოლო გარეგნულად ამ ყოველივეს დაფარვას ცდილობს. ამგვარი სნეულება გვჭირს ჩვენ. ეს გრძნობა ყველაზე ნაკლებად გამოიხატება ოჯახის წევრების მიმართ, თუმცა, სამწუხაროდ, ზოგჯერ ასეთი შემთხვევებიც გვხვდება ხოლმე. ხოლო ახლობელ ადამიანის შემთხვევაში კი უკვე გვიჭირს შინაგანი წონასწორობის შენარჩუნება, გულში საოცარი ბრძოლა მიმდინარეობს, როდესაც სხვისი წარმატება გვესმის. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ყველას წარმატება ერთნაირად გვამწუხრებს, მაგრამ თუნდა ერთი ადამიანიც თუ ამგვარ გამოვლინებას იწვევს ჩვენში, ესე იგი შურით ვყოფილვართ დაავადებულნი. შემდეგ ამის შენიღბვას ვცილობთ გარეგნულად, თუმცა ყოველთვის წარმატებით ვერ ვახერხებთ. აი, ეს ყველაფერი უნდა გავითავისოთ და ჩვენი თანაგრძნობა არა მარტო გარეგნული და მოჩვენებითი სახით უნდა გამოვხატოთ, არამედ შინაგანად მეტად უნდა შევეცადოთ ადამიანთა თანაგრძნობას. მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში დავიცავთ თავს შურის ბოროტი ვნებისა და მანკიერებისაგან.

ასე რომ, ღმერთმა ქნას, რომ ეს საშინელი, დამთრგუნველი და სულის მკვლელი ვნება საფუძვლიანად აღმოფხვრილიყოს ჩვენში; არ გვქონოდეს ბოროტი გულისთქმა სხვისი საკუთრებისა თუ ქონებისადმი, მაგრამ ამას მარტოოდენ მაშინ მოვახერხებთ, თუ გულს განვიწმინდავთ. მართლაც, თუკი გული არ განვიწმინდეთ, მასში შურიან, ბოროტ გულისთქმას რა გამოლევს. ამიტომაც გვეუბნება იესო ქრისტე: „ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულით, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ”(მთ. 5,8).

თუკი მეათე მცნების მნიშვნელობას შევაჯამებთ, იგი გულის სიწმინდისაკენ მოგვიწოდებს და ნათლად მიგვანიშნებს იმაზე, რაზეც ჩვენ წინა მცნებათა განმარტებებისას ვისაუბრეთ; არ არის საკმარისი კაცისკვლისგან, მრუშობისგან, პარვისგან და ცილისწამებისგან მარტოოდენ გარეგნული გამიჯვნა, შინაგანადაც უნდა მოხდეს ამ ყოველივესგან თავის დაცვა. ვინაიდან, სხვისი სიკეთისადმი შურის ვნებით აღვსება უკვე პოტენციურ ქურდად, მკვლელად და ბოროტმოქმედად გვაყალიბებს. ხოლო თუ მოვახერხეთ და ეს ყველაფერი გარეგნულად არ გამოვხატეთ, მაშინ გული მაინც დაშორებული იქნება სიწმინდეს და ღვთის მადლს.

ღმერთმა გაკურთხოთ და გაგაძლიეროთ! უფალმა გული წმიდა დაჰბადოს ჩვენში, რათა სხვისი სიხარული და გასაჭირი თანაგრძნობის გარეშე არ დავტოვოთ!”